Waarom worden meisjes steeds eerder ongesteld en wat zijn de gevolgen?

2 april 2021

Meisjes krijgen op steeds jongere leeftijd hun eerste menstruatie (menarche). In 1830 kreeg een meisje in West-Europa haar eerste menstruatie rond haar zeventiende jaar. Tegen het einde van de negentiende eeuw, was de gemiddelde leeftijd al gedaald tot 15 jaar, nu zou dat al rond 12-13 jaar liggen. De leeftijdstrend is nog steeds dalende.

Meisjes van Turkse en Marokkaanse origine hebben hun eerste menstruatie gemiddeld een jaar vroeger dan autochtone meisjes. De menarche is de meest herkenbare mijlpaal van de vrouwelijke puberteit. In de normale puberteitsontwikkeling is het een relatief laat fenomeen, dat gemiddeld 2,5 jaar na het ontstaan van de eerste borstontwikkeling plaatsvindt.

Oorzaken van vroege eerste menstruatie

De precieze oorzaak van de daling van de gemiddelde leeftijd waarop de eerste menstruatieperiodes beginnen, is niet bekend. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van meerdere factoren.

De leeftijd waarop je voor het eerst menstrueert, is voor een groot deel erfelijk. Moeders en dochters beginnen vaak rond dezelfde leeftijd te menstrueren. Ook op het vlak van de hoeveelheid bloedverlies, de duur van de cyclus en het al dan niet hebben van menstruatiepijn, zijn er veel gelijkenissen tussen moeders en dochters.
Meisjes met overgewicht menstrueren doorgaans wat vroeger. Als je daarentegen erg mager bent of een streng dieet volgt, kan je menstruatie wegblijven.
Mogelijk speelt een (verhoogde) blootstelling aan stoffen die een hormoonverstorend effect (EDC’s) hebben (zoals sommige pesticiden, schoonmaakmiddelen, plastics, cosmetica, speelgoed, fyto-oestrogenen in sommige voedingsmiddelen…).
Een andere mogelijke factor is (seksueel) misbruik of grote spanningen tijdens de kindertijd (bijvoorbeeld door een echtscheiding).
Soms valt de eerste menstruatie samen met een belangrijke of speciale gebeurtenis, bijvoorbeeld een verhuizing, een schoolkamp of een reis.
Beweringen dat het zou te maken hebben met onze voeding (bijv. hogere consumptie van vlees, hormonen in onze voeding…) zijn tot nu toe niet bewezen. Er zijn wel enkele studies die een verband aantonen tussen borstvoeding en een later begin van de eerste menstruatie.
Uitzonderlijk ligt een medische aandoening aan de basis, bijvoorbeeld een hersentumor, een schildklieraandoening of een probleem van de eileiders.

Lees ook: Heb jij een gezonde menstruatiecyclus?

Wat zijn de gevolgen van een vroege menstruatie?

Vlak voor je eerste menstruatie ben je misschien al vruchtbaar. Als je vrijt, gebruik dan een voorbehoedmiddel.
Menstruatie op jonge leeftijd kan psychologisch moeilijk en confronterend zijn voor een meisje, zeker als het onverwacht komt en/of als haar vriendinnen nog niet menstrueren. Hierover vroeg genoeg beginnen praten met jouw dochter, is dus zeer belangrijk.
Het begin van de menstruatie kan ook een negatieve invloed hebben op sociale en schoolactiviteiten, zoals bijvoorbeeld deelname aan sport, erop uit gaan met vrienden/vriendinnen, etc.
Meerdere studies wijzen ook op een verhoogd risico op mentale problemen bij een vroege menstruatie, zoals depressie, eetstoornissen, middelengebruik (alcohol, drugs) en seksueel risicogedrag.
Recent onderzoek heeft aangetoond dat de kans op een pijnlijke menstruatie sterk verhoogt naarmate deze vroeger beginnen. Van de meisjes die op de leeftijd van tien jaar hun eerste menstruatie had, had zeventig procent last van pijnlijke menstruatie, op elf jaar had gemiddeld 54 procent last van pijnlijke menstruatie, op de leeftijd van twaalf jaar 38 procent en op de leeftijd van dertien jaar zes procent.
Onderzoek toont aan dat het risico op endometriose lager is wanneer de menstruatie na de leeftijd van veertien jaar optreedt, en hoger is bij meisjes die reeds op jonge leeftijd (pijnlijke) menstruatie hebben.
Een vroege eerste menstruatie verhoogt de kans op borstkanker en op hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Dit effect is echter zeer klein en is zeker geen reden tot ongerustheid.
Mogelijk verhoogt een vroege menstruatie ook licht de kans op zwangerschapsdiabetes.

Lees ook: Menstruatiepijn? ‘Mensturberen’ is volgens onderzoek dé oplossing!

Wanneer raadpleeg je het beste een arts of gynaecoloog?

Een eerste menstruatie op de leeftijd van tien jaar is niet abnormaal en hoeft dus niet direct reden tot ongerustheid te zijn. Belangrijk is hierover met je dochter te praten en haar te helpen.
Indien jij (of je dochter) op jonge leeftijd (jonger dan tien jaar) begint te menstrueren, zeker als er nog geen sprake is van borstontwikkeling, wordt het aanbevolen om een (huis)arts of gynaecoloog te raadplegen.
Jonge meiden (12-20 jaar) kunnen tijdens onze Jonge Meiden Spreekuur voor een consult met een vrouwelijke gynaecoloog op afspraak langskomen bij een SHE Health Clinics kliniekvestiging.
Ook bij pijnlijke menstruatie, ongeacht de leeftijd van de eerste menstruatie (menarche), raadpleeg je het beste een vrouwelijke arts of gynaecoloog bij SHE Health Clinics. Zij kan beoordelen of alles normaal is. Er kunnen misschien medische redenen zijn, zoals een afwijking van de eierstokken, een hormonale stoornis, enzovoort.

Lees ook: Dít zijn de aan menstruatie gerelateerde aandoeningen.

Klachten over jouw menstruatiecyclus?

Heb je last van menstruatieklachten of heb je het idee dat jouw menstruatie niet in orde is? Luister dan naar je lichaam en neem contact op met je huisarts en/of gynaecoloog.

Voor een onderzoek kun je een afspraak maken met één van onze vrouwelijke gynaecologen bij SHE Health Clinics.

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over menstruatie, gerelateerde aandoeningen en seks?