Waardoor kom je vroeger in de overgang na een kankerbehandeling?

18 oktober 2022

Sommige vrouwen komen vervroegd in de overgang na een kankerbehandeling. Na het (preventief) verwijderen van de eierstokken bijvoorbeeld. Of na een chemokuur bij borstkanker of een andere vorm van kanker. Dat kan tijdelijk zijn, doch veelal is het helaas definitief. Waarom kom je vroeger in de overgang na een kankerbehandeling? En waar moet je rekening mee houden?

Vervroegde overgang door medicijnen tegen kanker

Behandelingen tegen kanker, zoals hormoontherapie, bestraling of een chemokuur, kunnen ervoor zorgen dat je vroeger in de overgang komt. Vervroegde overgang wordt ook Premature Ovariële Insufficiëntie (POI) genoemde. De risico’s en gevolgen verschillen per kankerbehandeling en ook per persoon.

Lees ook: Vanaf welke leeftijd kun je in de overgang komen?

Vroeger in de overgang door chemotherapie

Bij chemotherapie krijg je medicijnen die kankercellen vernietigen. De medicijnen beschadigen soms echter ook de gezonde cellen. Omdat chemotherapie door het hele lichaam werkt, komen de schadelijke stoffen ook terecht in de eierstokken. Hierdoor stopt de eisprong en word je niet meer ongesteld. De werking van de eierstokken wordt als het ware stilgelegd door de medicijnen. Dit betekent ook dat je last krijgt van overgangsklachten, zoals opvliegers, nachtelijk zweten of stemmingswisselingen. De eierstokken produceren immers (bijna) geen hormonen meer.

Lees ook: Waardoor krijg je schouderklachten na chemotherapie? en Risico’s op hartklachten na chemotherapie.

Is de overgang door chemokuur definitief?

Na afloop van de chemokuur kan de werking van de eierstokken zich weer herstellen. Dat gebeurt echter niet in alle gevallen. Of de overgang na deze kankerbehandeling tijdelijk of definitief is, hangt af van een aantal dingen. Belangrijke graadmeters zijn:

Je leeftijd
Je vruchtbaarheid voor aanvang van de behandeling
Welke behandeling(en) je hebt ondergaan
De duur van de behandeling
Je fitheid en weerstand
Je leefstijl (o.a. beweging, mindset en voedingspatroon).

Bij jonge vrouwen (onder de 35 jaar), herstelt de vruchtbaarheid zich na de chemo vaak wel goed. Daarmee verdwijnen meestal ook de overgangsklachten. Ben je ouder dan 35, dan is er helaas een reële kans op blijvende onvruchtbaarheid. Bij vrouwen die zijn behandeld met een hele hoge dosis chemotherapie, is de kans op blijvende onvruchtbaarheid nog veel groter. In dat geval is de overgang na de kankerbehandeling bijna altijd definitief.

Lees ook: Vruchtbaarheid behouden na kanker? Vrouwen worden te weinig naar gynaecoloog doorverwezen.

Vervroegd in de overgang door hormoontherapie bij kanker

Een andere manier om kanker te lijf te gaan, is met een hormoontherapie. Sommige kankersoorten zijn gevoelig voor hormonen. Ze groeien onder invloed van bijvoorbeeld het geslachtshormoon oestrogeen. Bij een hormoontherapie tegen kanker, wordt de werking of de aanmaak van deze hormonen onderdrukt. Hierdoor daalt het hormoongehalte in het bloed. De kanker stopt daardoor met groeien, of kan zelfs helemaal verdwijnen. Maar er zitten ook nadelen aan de behandeling: een te laag oestrogeengehalte kan namelijk overgangsklachten geven.

Ben je nog vrij jong tijdens de hormoonbehandeling, dan kom je dus vervroegd in de overgang. Je kunt dan bijvoorbeeld last krijgen van slapeloosheid, hartkloppingen of nachtelijk zweten. Was je al in de overgang bij het opstarten van de behandeling, of had je de menopauze al achter de rug? Dan is er natuurlijk geen sprake van vervroegde overgang. Wel kan de behandeling er dan voor zorgen dat de overgangsklachten erger worden of weer terugkeren.

Lees ook: Hoe herken je Premature Ovariële Insufficiëntie (vervroegde overgang)?

Is de overgang door hormoontherapie bij kanker definitief?

Ook bij hormonale therapie tegen kanker is van te voren niet goed te voorspellen of de overgangsklachten blijvend of tijdelijk zijn. Net als bij chemotherapie hangt het ervan af hoe jong je bent, welke behandeling(en) je krijgt, wat je leefstijl is, hoe fit je bent, hoe goed je weerstand is en hoe lang je de medicijnen hebt moeten innemen.

Lees ook: Fotografe Jacqueline van den Heuvel: ‘Te vroege overgang zet leven van vrouwen op z’n kop!’.

Vroeger in de overgang na een operatie

Bij sommige vrouwen is er sprake van een verhoogde kans op eierstok- en/of borstkanker door een genmutatie (bv. BRCA1 of BRCA2). Dit is een erfelijke kankersoort waarbij de kans op het ontstaan van de ziekte sterk verhoogd is. Één van de manieren om deze vorm van kanker bij deze vrouwen te voorkomen is een operatie. Daarbij worden de eierstokken preventief verwijderd en/of de borsten preventief geamputeerd. Als de eierstokken worden weggehaald, valt de aanmaak van oestrogeen vervolgens weg. Hierdoor treedt vrijwel direct de menopauze in. De vervroegde overgang na deze kankerbehandeling is altijd definitief.

Lees ook: Hoe kom je erachter of je drager bent van het erfelijke kankergen BRCA1 of BRCA2?

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een gynaecoloog of menopauzeconsulente bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over overgangsklachten, menopauze, kanker, voeding en leefstijl