De vagina: iedereen kent de weg, doch niemand kent de bewoners

26 juni 2021

We publiceerden enige tijd geleden een artikel met de titel ‘Van het vrouwenlichaam weten we te weinig!’. In diezelfde trant kunnen we stellen ‘Van de vagina weten we te weinig‘. Op dat gebied loopt de medische wetenschap namelijk nog achter. In België brengen ze daar gelukkig verandering in, want enkele duizenden Vlaamse vrouwen hebben microbiologen een inkijk gegeven in de bacteriële samenstelling van hun vagina. Een kleine swab voor de vrouw, een grote stap voor de wetenschap!

In hun stoutste dromen rekenden de medisch onderzoekers op tweehonderd deelneemsters voor het onderzoek met uitstrijkjes. Maar dan moest het écht meezitten. ‘Toen ik vriendinnen vroeg of ze een vaginale swab wilden afnemen voor ons onderzoek, was hun antwoord: “Oei … Je vraagt nu wel iets heel persoonlijks”,’ vertelt hoofdonderzoekster en microbiologe Sarah Lebeer (Universiteit Antwerpen). Op dat moment, zo’n twee jaar geleden, vreesde Lebeer dat het project allesbehalve evident zou worden. ‘Het was ook nog nooit op deze schaal gedaan: de gezondheid van vagina’s analyseren, waarbij vrouwen vrijwillig een staal (uitstrijkje) afstaan.’

Uiteraard zijn er wel routinecontroles door gynaecologen en uitstrijkjes in een kliniek, het ziekenhuis of de huisartspraktijk, maar die geven een vertekend beeld: er is vaak een medische reden voor en bovendien mis je de groep die zich niet laat controleren – nog altijd bijna 40 procent van de vrouwen. ‘We hebben dus geen helder beeld van de algemene gezondheid van de vagina’, zegt Lebeer.

Lees ook: Afwijkend uitstrijkje? Dit zijn de vervolgstappen.

Vandaag zijn we twee jaar later en de oproep van de ‘Isala’-onderzoekers – vernoemd naar Isala Van Diest (1842-1916), de eerste vrouwelijke arts in België – werd massaal gedeeld. Meer dan 5.500 vrouwen schreven zich in, 4.680 vulden een ellenlange vragenlijst in en ontvingen een testkit per post, 3.326 vrouwen namen de swabs af. De jongste deelneemster is 18 jaar, de oudste 98. Gisteren ontvingen ze allemaal per mail hun persoonlijke resultaat.

Lees ook: Hoe kom je erachter of je vagina gezond is?

Levensstijl

Elk vaginale microbioom is uniek, maar er vallen wel patronen in te ontdekken. Zo blijkt de ‘modale vagina’ gezonder dan gedacht: 80 procent beschikt over een goed evenwicht, waarbij melkzuurbacteriën op een natuurlijke manier voor afweergeschut zorgen. Al is het niet per se een probleem als die zogenaamde Lactobacillus-bacteriën niet dominant zijn. ‘Je microbioom is van veel factoren afhankelijk’, zegt Lebeer. ‘Je leeftijd, of je al dan niet kinderen hebt, de menopauze, maar ook het moment in je menstruatiecyclus. Vrouwen hoeven dus niet meteen ongerust te zijn. De belangrijkste vraag blijft: ervaar je klachten zoals roodheid of irritatie?’

Lees ook: Is jouw vagina volkomen normaal? Dít zijn de 7 typen vagina die je kunt hebben.

Het vervolgonderzoek van Isala zal onder meer verder werken op levensstijl. ‘Het ziet ernaar uit dat je de gezondheid van je vagina kunt beïnvloeden door je levensstijl aan te passen’, zegt Lebeer. ‘Dan hebben we het niet over het aantal sekspartners of het type anticonceptie – we dachten nochtans dat die een grote rol zouden spelen, maar dat effect blijkt beperkt. We hebben wel aanwijzingen dat bijvoorbeeld gesuikerde dranken een uitgesproken negatief effect hebben op je vaginale microbioom, net als een te hoog BMI of het gebruik van antibiotica. Omgekeerd zien we dat een gezondere levensstijl met voldoende slaap, sport, minder alcohol en gezonde voeding met onder meer veel groente, noten en zaden samengaat met een gezonde vaginale flora. Net als het dragen van natuurlijke stoffen, zoals katoenen ondergoed.’

Lees ook: 12 dingen waarvan je niet wist dat je vagina het kan.

Bemind en toch onbekend

Het is op z’n zachtst gezegd verrassend dat pas in 2021 de microbiologische poort naar de vagina ontsloten wordt. Het typeert de wetenschappelijke en vaak mannelijke blik op de vagina van de voorbije decennia: gaat het niet over baby’s, dan is het discours vaak donker, problematisch en alleen al door de beschrijving zaaddodend. De Britse biochemicus Robert S. de Ropp beschreef het in 1969 in zijn boek ‘Seksuele energie‘ als volgt: ‘De uterus is bacterievrij, maar de vagina wemelt van de bacteriën en herbergt soms zwammen en protozoa, die een ontsteking kunnen veroorzaken en veel ongerief.’

Lees ook: Probiotica voor je vagina…? Hoe en wanneer werkt dat?

‘Als iets niet tot ziekte of klachten leidt, wordt er in de geneeskunde minder aandacht aan besteed’, zegt Veronique Verhoeven, zelf huisarts en als onderzoekster verbonden aan het departement Huisartsgeneeskunde (Universiteit Antwerpen). Ze werkt ook mee aan het Isala-project. ‘Terwijl de kennis die hier wordt opgedaan, veelbelovend is: we verwachten er veel van, ook voor de klinische praktijk. Klachten zoals chronische ontstekingen of schimmels zouden we beter kunnen verhelpen als we weten welk microbioom aan de basis ligt.’

Lees ook: Hoe behandel je vaginale schimmelinfectie?

‘Een gezonde levensstijl met voldoende slaap, sport en gezonde voeding gaat samen met een gezonde vaginale flora. Net als katoenen ondergoed of naakt slapen’

Lees ook: 10 redenen waarom naakt slapen gezonder is.

Dat zegt ook Lebeer. ‘Twee vrouwen met dezelfde infectie, maar met een ander vaginaal microbioom kunnen daardoor verschillend reageren op een antibioticum: bij de ene vrouw kan het helpen, bij de andere kan het de infectie net in stand houden.’

Verhoeven merkt dat het onderzoek geen overbodige luxe is. In de Isala-enquête gaf 73 procent van de vrouwen aan zich al eens zorgen te maken over hun vaginale gezondheid. ‘Een bezorgdheid die we als huisartsen ook in onze praktijk horen. We krijgen veel vragen: vrouwen weten niet wat normaal is en wat reden tot ongerustheid. Hoe meer we als wetenschappers weten, hoe beter we kunnen helpen.’

‘Chronische ontstekingen of schimmels zouden we beter kunnen verhelpen als we weten welk microbioom aan de basis ligt’

Op het departement Bio-ingenieurswetenschappen hangt ter hoogte van het Isala-lab ondertussen een groot prikbord. ‘Allemaal kaartjes die vrouwen in hun testkit stopten, om ons te bedanken’, vertelt Sarah Lebeer. ‘Maar ook veel mannen reageren enthousiast. We noemen dit een non-pink revolution: iedereen heeft er baat bij om deze kennis te vergaren. En we staan nog maar aan de wieg ervan.’

Lees ook: Wat gebeurt er allemaal met je vagina naarmate je ouder wordt?

Belangrijkste bevindingen van het Isala onderzoek

Er werden 8 verschillende type bacteriën gevonden.
73% maakte zich al eens zorgen over haar vaginale gezondheid.
15% had ooit een miskraam of abortus.
De pil blijft het populairst als anticonceptiemiddel.
½ van de vrouwen gebruikt pijnstillers tijdens haar menstruatie.
70% van de vrouwen die menstrueert, ervaart een regelmatige cyclus.
80% van de vrouwen heeft vooral melkzuurbacteriën in haar vagina.
13% ondervond al problemen bij het vervullen van haar zwangerschapswens (kinderwens).
Bijna 89% heeft soms of altijd last van haar menstruatie.
33% eet volgens de aanbevelingen van het Voedingscentrum of de Gezondheidsraad.

De resultaten van het Isala onderzoek zijn HIER te vinden.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil jij je medisch laten onderzoeken en/of behandelen door een ervaren vrouwelijke gynaecoloog? Maak dan een afspraak bij onze SHE. Health Clinics vrouwenkliniek. Hiervoor kun je rechtstreeks contact met ons opnemen via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over vaginale klachten, vaginale gezondheid, anticonceptie, menstruatie en seks?

Korte wachttijden bij SHE. Health Clinics

Bij SHE. Health Clinics hebben we korte wachttijden, dus kun je bij ons snel geholpen worden door onze ervaren vrouwelijke zorgprofessionals en medici.

Vergoeding door zorgverzekering

Met een doorverwijzing van een (huis)arts, vallen de onderzoeken en behandelingen bij SHE. Health Clinics onder de basisverzekering. Dit betekent dat deze medische zorg door jouw zorgverzekeraar wordt vergoed als je een verwijzing van jouw (huis)arts hebt. Houd wel rekening met je eigen risico.

SHE. Health Clinics: alle medische- en paramedische vrouwenzorg op één locatie

Door onze ervaring in het leveren van efficiënte vrouwenzorg, hanteren wij beperkte diagnostiek in korte tijd en een gering aantal polikliniek bezoeken; oftewel een korte en efficiënte zorgcyclus waarbij de vrouwelijke patiënt centraal staat. Vanwege onze onafhankelijkheid en snel diagnostiek, kunnen onnodige opnames en verdere klinische behandelingen worden voorkomen.
Om nog meer reductie in zorgkosten te bereiken hanteren wij een combinatie van multidisciplinaire zorg en complementaire zorg. Dat resulteert in de beste zorg voor vrouwen met een kortere zorgcyclus, waardoor tijd en kosten worden bespaard de patiënt, doorverwijzende arts en de zorgverzekeraar.

Meer weten over ons brede zorgaanbod voor vrouwen of wil je weten wat wij als vrouwenkliniek voor je kunnen betekenen? SHE. Health Clinics helpt je graag verder! Wij zijn een zelfstandig behandelcentrum (ZBC) met verzekerde- en onverzekerde medische zorg voor onder andere: preventie, leefstijl, preventieve medische onderzoeken, gynaecologie, seksuologie, menopauze, overgangsklachten, bekkenbodemklachten, borstonderzoek, urologie, dermatologie, cardiologie, chirurgie, neurologie, psychologie, radiologie, interne geneeskunde, pijnklachten, stress, burn-out, slaapproblemen, vermoeidheid, overgewicht, revalidatie en cosmetiek. Veruit de meeste onderzoeken en behandelingen vallen onder verzekerde zorg, welke vergoed wordt vanuit het basispakket.

Je kunt ons bereiken op 085-2019275 of gebruik maken van ons contactformulier.

Bronnen: De Standaard, Isala.be, Universiteit Antwerpen, SHE. Health Clinics